Όταν ο Χόρχε Λουίς Μπόρχες βγήκε από τις ονειροπολήσεις του και επέστρεψε στις υποψίες του

Η ανθρωπότητα μαγεύτηκε από την τάξη του και λησμόνησε, και λησμονεί, πως πρόκειται για την τάξη των μεγάλων σκακιστών, όχι των αγγέλων.

Χόρχε Λουίς Μπόρχες, «Tlön, Uqbar, Orbis Tertius» (1940)

*****

Για να μη χάσετε καμία ανάρτηση της Εποπτείας, γραφτείτε στο εβδομαδιαίο newsletter μας, πατώντας ΕΔΩ

Για ΟΛΑ τα videos της Εποπτείας, γραφτείτε στο κανάλι μας στο youtube, πατώντας ΕΔΩ

*****

«Η Νόρα Λάνχε έδωσε τη χαριστική βολή στον Μπόρχες στα τέλη Απριλίου, δημοσιεύοντας μια κριτική της με τον παγερό τίτλο «Σκέψεις για τον Χόρχε Λουίς Μπόρχες μέσα από κάτι που δεν καταφέρνει ακριβώς να είναι ποίημα», η οποία αναφερόταν στην πιο πρόσφατη ποιητική συλλογή του. 

Η επακόλουθη απελπισία του ποιητή πήρε φιλοσοφικές διαστάσεις. 

Ο Μπόρχες, που πριν την τελική ρήξη είχε εξυμνήσει την εξομολογητική διαφάνεια της γραφής, τον δεσμό που μπορούσε να σφυρηλατήσει ανάμεσα σε δύο εραστές, άρθρωνε πλέον τις πρώτες του αμφιβολίες. 

Η γλώσσα δεν ήταν πια ένα μέσο μεθεκτικής ένωσης δύο ψυχών, αλλά ένα «ημισφαίριο ψεμάτων και σκιών», το «αλλοπρόσαλλο και περιστασιακό» νόημα λέξεων στο οποίο έγκειται «η εν γένει τραγωδία κάθε συγγραφικού έργου».

Ο Μπόρχες πίστευε πλέον πως η όποια προοπτική υπέρβασης της εγγενούς αδιαφάνειας των λέξεων δεν ήταν παρά φαντασίωση, καθώς τέτοια δύναμη κατείχαν μόνο οι άγγελοι, ενώ οι «ποτέ άγγελοι», όπως αποκαλούσε τους ανθρώπους, όντα αμετάκλητα εγκλωβισμένα στη θνητότητά τους, ήταν καταδικασμένοι να τη στερούνται στον αιώνα τον άπαντα.

Η απώλεια της αγαπημένης του άλλαξε τον Μπόρχες. 

Σε λίγο δημοσίευσε ένα ποίημα που σηματοδότησε την έναρξη μιας μακρόχρονης περιόδου ποιητικής σιωπής, κατά τη διάρκεια της οποίας στράφηκε σχεδόν αποκλειστικά στη σύντομη μυθοπλασία και στα δοκίμια, έργα που έμελλε να του χαρίσουν παγκόσμια φήμη και αναγνώριση.

Πέρασαν πάνω από τριάντα χρόνια ώσπου ο Χόρχε Λουίς Μπόρχες να βγει, απότομα, από τη σχετική αφάνεια του Μπουένος Άιρες, κερδίζοντας, μαζί με τον Σάμιουελ Μπέκετ, το Βραβείο Διεθνών Εκδοτών του 1961. 

Ένας καταθλιπτικός και άτολμος Αργεντινός μετατράπηκε, από τη μια στιγμή στην άλλη, σε έναν από τους πιο διάσημους και σημαντικούς συγγραφείς του κόσμου. 

Προς το παρόν, πάντως, βγήκε απότομα από τις πρόσκαιρες ονειροπολήσεις του και επέστρεψε στις υποψίες του, που ήταν πλέον ενισχυμένες, πως η εμπειρία της μονιμότητας και της στερεότητας, στον χρόνο και στον χώρο, δεν είναι παρά ψευδαίσθηση.

Εν ολίγοις, άρχισε να σκέφτεται χελώνες»…

*****

Πηγή: William Egginton, «Άγγελοι και σκακιστές: Ο Μπόρχες, ο Χάιζενμπεργκ, ο Καντ και η θεμελιώδης φύση της πραγματικότητας», μτφρ. Πέτρος Γεωργίου, Εκδόσεις Πατάκη - Βρείτε το σε όλα τα βιβλιοπωλεία.

*****

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΑ

Ο Φρόιντ και οι Έλληνες: Οι κλασικές ρίζες της δυτικής ψυχολογίας

Η δίκη του Σωκράτη: Όταν η σκέψη έγινε έγκλημα

Γιώργος Σεφέρης: Λίγες είναι οι νύχτες με φεγγάρι που μ' αρέσουν

ΗΠΑ- Κίνα: Η σταθερή αλληλεξάρτηση μικροτσίπ- σπάνιων γαιών

Βιρτζίνια Γουλφ: Η Ελλάδα είναι η πιο όμορφη χώρα που έχει απομείνει

Πού θα οδηγήσει η παρακμή της φιλολογίας;

Γιάννης Ρίτσος: Με τρομάζει η ομορφιά σου

Πώς οι Δημοκρατίες πέφτουν εκ των έσω

Πόσο εύκολη είναι η αναγνώριση Παλαιστινιακού Κράτους;

Πώς αλλάζει σελίδα η Ιστορία;