Ας υποθέσουμε ότι γίνεσαι μάρτυρας ενός τροχαίου και πρέπει να το περιγράψεις στην αστυνομία. «Το κόκκινο αυτοκίνητο ερχόταν κατά πάνω μου με μεγάλη ταχύτητα και ξαφνικά έστριψε απότομα αριστερά», λες.
Προσπαθείς να βρεις τις κατάλληλες λέξεις για να αποδώσεις με ακρίβεια τη σκηνή και τα πρόσωπα που είδες. Επειδή είσαι λίγο σχολαστικός, διορθώνεις συνεχώς τον εαυτό σου. Τελικά καταλήγεις στη διατύπωση: «Στην αρχή μου φάνηκε πως ο οδηγός ήθελε να με πατήσει».
Τώρα φαντάσου ότι δοκιμάζεις να βελτιώσεις την αφήγησή σου με τη βοήθεια του ChatGPT. Αναμφίβολα μπορεί να διορθώσει το ύφος, τη σύνταξη, τη γραμματική.
*****
Για να μη χάσετε καμία ανάρτηση της Εποπτείας, γραφτείτε στο εβδομαδιαίο newsletter μας, πατώντας ΕΔΩ
Για ΟΛΑ τα videos της Εποπτείας, γραφτείτε στο κανάλι μας στο youtube, πατώντας ΕΔΩ
*****
Αλλά μπορεί να βελτιώσει την ακρίβεια των γεγονότων που περιγράφεις; Όχι. Κι όμως, πολλοί το χρησιμοποιούν με αυτήν ακριβώς την προσδοκία.
Ο τρόπος λειτουργίας του ChatGPT είναι ξεκάθαρος: δεν έχει εμπειρία του κόσμου. Αντίθετα, παράγει προτάσεις προβλέποντας ποια ακολουθία λέξεων είναι πιο πιθανή, με βάση τα δεδομένα στα οποία έχει εκπαιδευτεί.
Δεν μπορεί λοιπόν να διορθώσει περιγραφές που βασίζονται σε εμπειρία. Αυτό δεν είναι έκπληξη, όμως οι συνέπειες που έχει στην εκπαίδευση είναι σοβαρές, γιατί η διδασκαλία στηρίζεται ακριβώς στη δυνατότητα να διορθώνουμε διατυπώσεις και κρίσεις.
Σήμερα, ωστόσο, βλέπουμε πολλούς όχι μόνο να χρησιμοποιούν το εργαλείο για να κρύψουν λογοκλοπές, αλλά και να «αποφασίζουν» μέσω αυτού για κάθε είδους ζήτημα.
Έχω αναρωτηθεί πολλές φορές τι ακριβώς πάει στραβά με τη χρήση της τεχνητής νοημοσύνης στη διδασκαλία, και αρχίζω να πιστεύω πως το πρόβλημα είναι η απώλεια της δυνατότητας διόρθωσης – η απώλεια ακόμη και της κατανόησης του τι σημαίνει «διορθώνω».
Με λίγα λόγια: αυτό το εργαλείο βελτιώνει τον τύπο των κειμένων σε εντυπωσιακό βαθμό, αλλά μας τυφλώνει απέναντι στο γεγονός ότι φτωχαίνει η σχέση μας με το εμπειρικό περιεχόμενο.
Τι είναι δυνατότητα διόρθωσης;
Δυνατότητα διόρθωσης σημαίνει ότι μια πρόταση ή ένα κείμενο μπορούν να διορθωθούν. Αν πω «βρέχει», μπορείς να με διορθώσεις δείχνοντάς μου πως στην πραγματικότητα δε βρέχει. Αν πω κάτι με αδέξιο τρόπο, μπορείς να μου υποδείξεις μια καλύτερη διατύπωση. Όλη μας η ζωή είναι μια αλληλουχία από διορθώσεις και ανταλλαγές.
Συχνά ξεχωρίζουμε τις διορθώσεις στη μορφή (γραμματικές, υφολογικές) από τις διορθώσεις στο περιεχόμενο. Αλλά δεν είναι πάντα εύκολο να τα διακρίνουμε.
Το «It’s raining» είναι τυπικά σωστό αγγλικά, αλλά αυτό που το καθιστά αληθές είναι η αντιστοίχηση σε μια κοινή εμπειρία: ότι όντως βρέχει.
Αν σου ζητήσω να το πεις «It’s pouring», σε καλώ ταυτόχρονα να δώσεις προσοχή και στην εμπειρία σου και στον συνηθισμένο τρόπο που αυτή εκφράζεται στη γλώσσα.
Όταν εμείς σκεφτόμαστε πώς να εκφράσουμε κάτι, κινητοποιούμε γλωσσικούς και εξωγλωσσικούς πόρους: τη γλωσσική μας κοινότητα, τη λογοτεχνία, τον κοινωνικό κώδικα της ομάδας μας, αλλά και τις αισθήσεις μας, την πραγματικότητα που βιώνουμε. Η γλώσσα μας συναντά τον κόσμο.
Το ChatGPT, αντίθετα, δεν έχει τέτοια σχέση με τον κόσμο. Δεν έχει αισθήσεις, δεν έχει τρόπο να δέσει τις λέξεις με τα πράγματα. Μπορεί να βελτιώσει τη διατύπωση, αλλά δεν μπορεί να διορθωθεί με την έννοια που εμείς καταλαβαίνουμε.
Στα λόγια του Βιτγκενστάιν: «ό,τι φαίνεται σωστό στο ChatGPT είναι σωστό». Και αυτό σημαίνει ότι δεν υφίσταται πραγματική διάκριση ανάμεσα στο σωστό και το λάθος.
Δεν είναι λοιπόν ακριβές να λέμε ότι το μοντέλο «παραισθάνεται» ή «φαντάζεται» πράγματα. Γιατί γι’ αυτό, δεν υπάρχει διαφορά ανάμεσα στη φαντασία και στην αλήθεια.
Η απώλεια της δυνατότητας διόρθωσης στη διδασκαλία
Αυτά ίσως δεν είναι ειδήσεις για κανέναν. Όμως αξίζει να το ξαναπούμε: η γλώσσα που χρησιμοποιούν οι δημιουργοί της τεχνολογίας αυτής μάς παραπλανά. Μιλούν για «μάθηση», για «βελτίωση», για «διόρθωση».
Ναι, το εργαλείο βελτιώνεται σε αυτό που ήδη κάνει, αλλά όχι με τον τρόπο που ένας άνθρωπος μαθαίνει. Γιατί κάθε ανθρώπινη μάθηση είναι σχέση με τον κόσμο. Το μεγάλο μπέρδεμα είναι ότι θεωρούμε πως η βελτίωση του ChatGPT είναι ανάλογη με τη δική μας, ενώ δεν είναι.
Τι σημαίνει αυτό για τη διδασκαλία, και ιδιαίτερα για τη φιλοσοφία; Πολλοί ήδη μιλούν για την παρακμή των ανθρωπιστικών σπουδών μπροστά στην τεχνητή νοημοσύνη. Η κουλτούρα της γραφής και της ανάγνωσης κινδυνεύει να καταστεί περιθωριακή, όπως τα μακροσκελή σόλο κιθάρας ή πλήκτρων που κυριαρχούσαν στα 70s και 80s, αλλά σήμερα τα θυμούνται μόνο μερικοί στο YouTube.
Το πρόβλημα λοιπόν δεν είναι απλώς ότι οι φοιτητές «αντιγράφουν». Το πρόβλημα είναι ότι τα ίδια τα κείμενα αρχίζουν να θεωρούνται άνευ σημασίας.
Ζούμε ήδη σε έναν κόσμο όπου πολλοί ηγέτες δεν διαβάζουν καν τα ενημερωτικά τους σημειώματα. Η συγγραφή καλών κειμένων μοιάζει να έχει χάσει την αξία της.
Και αυτή η απαξίωση είναι μέρος μιας γενικότερης τάσης που είχε διαγνώσει από το 1986 ο Χάρι Φρανκφούρτ στο On Bullshit: από τη στιγμή που καταλαβαίνεις ότι μπορείς να πείσεις χωρίς να τηρείς τις τεχνικές ελέγχου της αλήθειας, τότε η αλήθεια καθίσταται περιττή.
Το ερώτημα δεν είναι σε ποιο βαθμό το ChatGPT είναι αδιόρθωτο. Αυτό μπορούμε να το δούμε εύκολα. Το ερώτημα είναι γιατί δεχόμαστε εμείς να «διορθωνόμαστε» από μια μηχανή που δεν επιδέχεται διόρθωση.
Και τι μένει για τους δασκάλους;
Αν πάψουμε να ανησυχούμε για λογοκλοπές, ίσως να στραφούμε σε κάτι άλλο: στο να μαθαίνουμε στους ανθρώπους όχι να γράφουν απαραιτήτως μεγάλα κείμενα, αλλά να σκέφτονται και να αξιοποιούν δημιουργικά τα νέα εργαλεία.
Στο να σχεδιάζουν καλύτερες ερωτήσεις, στο να συνδυάζουν την τεχνητή νοημοσύνη με δικές τους ιδέες, στο να γίνουν καλοί χρήστες κι όχι παθητικοί αποδέκτες.
Το μόνο που μένει να αναρωτηθούμε, όμως, είναι: ποια είναι η πραγματική χρησιμότητα αυτού του εργαλείου, αν παραδεχτούμε ότι η γραφή και η παραγωγή κειμένων τείνουν να θεωρούνται ασήμαντες;-
Πηγή
*****
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΑ
Ο Φρόιντ και οι Έλληνες: Οι κλασικές ρίζες της δυτικής ψυχολογίας
Η δίκη του Σωκράτη: Όταν η σκέψη έγινε έγκλημα
Γιώργος Σεφέρης: Λίγες είναι οι νύχτες με φεγγάρι που μ' αρέσουν
ΗΠΑ- Κίνα: Η σταθερή αλληλεξάρτηση μικροτσίπ- σπάνιων γαιών
Βιρτζίνια Γουλφ: Η Ελλάδα είναι η πιο όμορφη χώρα που έχει απομείνει
Πού θα οδηγήσει η παρακμή της φιλολογίας;
Γιάννης Ρίτσος: Με τρομάζει η ομορφιά σου
Πώς οι Δημοκρατίες πέφτουν εκ των έσω
Πόσο εύκολη είναι η αναγνώριση Παλαιστινιακού Κράτους;
Πώς αλλάζει σελίδα η Ιστορία;
δεν βρέθηκαν σχόλια επισκεπτών...