Ο Κώστας Κρυστάλλης, ποιητής του χωριού, των βουνών και της ελληνικής φύσης, δεν έμελλε να ζήσει πολύ. Έφυγε από τη ζωή τον Απρίλιο του 1894, σε ηλικία μόλις 26 ετών, χωρίς να προλάβει να ζήσει τα συναισθήματα που τόσο τραγούδησε στα ποιήματά του. Με καταγωγή από το ιστορικό χωριό Συρράκο της τουρκοκρατούμενης ακόμα Ηπείρου, κατέβηκε στην Αθήνα, εργάστηκε σκληρά σε δύσκολες συνθήκες, σε τυπογραφείο και υπάλληλος στον σιδηρόδρομο, χωρίς να σταματήσει ποτέ να γράφει. Προσβλήθηκε από φυματίωση η οποία, σε συνδυασμό με την ασθενική του υγεία και τις κακουχίες της καθημερινότητάς του, τον κατέβαλλε. Ένιωθε το τέλος να πλησιάζει.
Έγραφε σε ένα γράμμα του στον φίλο του Δημήτρη Αλεξόπουλο που ζούσε στην Κέρκυρα:
Ἐργάζομαι διπλά. Σωματικά καὶ πνευματικά· οὔτε εὑρίσκω ἀνάπαψι, οὔτε εὑρίσκω ὕπνο. Ἰδοὺ πῶς πέφτει ἡ γειά μου, πῶς μέρα μὲ μέρα χάνομαι, Μῆτρο, γι' αὐτὸ μὴ ξαναρωτάς ἄλλη φορὰ γιὰ τὴν ὑγειά μου. Δὲν εἶμαι ἀπό κείνους ποὺ τόσο γλήγορα καὶ γιὰ τὸ τίποτε ἀπελπίζονται. Δὲν ἀπελπίζουμαι ἐγώ. Ἔφαγα τόσες κακοκαιριαῖς καί χιονοῦραις. Ἀλλὰ δὲν πρέπει να κρύψω καὶ τὴν καϋμένη τὴν ἀλήθεια, ἀφοῦ βλέπω φανερά φανερά τον γκρεμό μου. Σοῦ εἶπα πάρα πολλά, ἀλλά ξεύρω πῶς θὰ μ᾿ ἀκούσης μὲ ὑπομονή.
Ἄλλωστε, δὲν μὲ πειράζει, σχίστο τὸ γράμμα μου ἂν βαρυέσαι τόσο μεγάλο νὰ τὸ διαβάσης, σχίστο και ρίξτο στὸ πέλαγο κατὰ τὴν Ἤπειρο καὶ σπρῶξτο μέ τό ραβδί σου νὰ τὸ πάη ἀντίπερα στ᾽ ἀγαπημένα μου τ᾿ ἀκρογιάλια της. Ἤθελα στὸ γράμμα μου νὰ σοῦ κλείσω ἔνα θερμό δάκρυ μου, νὰ τὸ κυλίσης στὰ κύματα καὶ νὰ τὸ στείλης ἀπὸ μέρος μου στὴν πατρίδα μου. Ἀλλὰ τὰ μάτια ἐστέρεψαν πιά, ξηράθηκαν οἱ δροσερές βρύσες τους (γιατί τὸ δάκρυο εἶναι δροσιά στον ἄνθρωπο, στὴν ψυχὴ δηλαδή, ὅσαις φοραίς πέφτει στὸ χῶμα ἀπό παράπονο καρδιακό) δάκρυ δὲν μὤμεινε ρονιά ἐμένα. Ἔχυσα τόσα ὡς τώρα! Πατρίδα μου ἄτυχη! Γιὰ σένα οὔτε ἕνα, οὔτε ἕνα μὴ μοῦ βρεθῆ αὐτὴν τὴν ὥρα!...
Φίλε μου Μῆτρο.
Αὐτοῦ ἀπέναντί της ποῦ βρίσκεσαι, ἔβγα σὲ κάνα ξέφωτο ἔρημο καμμιά μέρα, κάρφωσε τα μάτια σου πέρα πρὸς τὴν Ἤπειρο, σύναξε ὅλη τὴ δύναμί σου καὶ κράξε τρανὰ τρανά: Ἤπειρο χαιρετίσματα ἀπὸ ἕνα παιδί σου, ὁποὺ γιὰ τὴν ἀγάπη σου χάνεται, μακρυά σου. Θέλω νὰ φέρη στὰ φτερά του ὁ ἀγέρας τὴ φωνὴ σου αὐτὴ στὴν πατρίδα μου, θέλω ν᾿ ἀντιλαλήση τὄνομά μου σταῖς λαγκαδιαῖς καὶ στοὺς κάμπους της ὁ δύστυχος! Ποιός ξέρει, θὰ εὐτυχήσω νὰ τὴν ξαναϊδῶ, να πατήσω πάλι τ' ἅγιο χῶμα τοῦ φημισμένου Σουλιοῦ, νὰ πιῶ πάλι τ᾽ ἀθάνατο νερό τοῦ Γέρου Πίνδου τοῦ Πατέρα μου!
Ο Κρυστάλλης λίγο πριν το τέλος πήγε στην αδελφή του στην Άρτα με την ελπίδα ότι η αλλαγή του κλίματος θα τον βοηθήσει. Σύντομα όμως άφησε εκεί την τελευταία του πνοή, στις 22 Απριλίου του 1894. Ήταν μόλις 26 ετών.
Ακολουθεί το κλείσιμο του ποιήματος του Κρυστάλλη με τίτλο «Το Ηλιοβασίλεμα»:
Τοῦ κάμπου τἄγρια τὰ πουλιὰ γυρνοῦν ἀχ’ τὲς βοσκές τους,
Καὶ μ’ ἄμετρους κελαϊδισμοὺς μέσ’ στὰ δεντρὰ κουρνιάζουν·
Σκαλώνει ὁ γκιώνης στὸ κλαρὶ καὶ κλαίει τὸν ἀδερφό του.
’Σ τὰ ρέπια, στὰ χαλάσματα, ἡ κουκουβάγια σκούζει·
Μέσα σὲ αὐλάκι, σὲ βαρκό, λαλεῖ ἡ νεροχελώνα·
Τ’ ἀηδόνι κρύβεται βαθιὰ στ’ ἀγκαθερὰ τὰ βάτα
Καὶ τὴν ἀγάπη τραγουδάει μὲ τὸν γλυκὸ σκοπό του·
Κ’ νυχτερίδα ἡ μάγισσα, μὲ τὸ φτερούγισμά της
Τὸ γλήγορο καὶ τὸ τρελλό, σχίζει τὰ σκότα ἀπάνου
Καὶ μὲ τὰ ὁλόχαρα παιδιὰ τοῦ ζευγολάτη παίζει.
Καλότυχοί μου χωριανοί, ζηλεύω τὴ ζωή σας,
Τὴν απλοϊκή σας τὴ ζωή, πὤχει περίσσιες χάρες.
Μὰ πλιὸ πολὺ τὸν μαγικὸ ζηλεύω γυρισμό σας,
Ὅντας ἡ μέρα σώνεται καὶ βασιλεύει ὁ ἥλιος.
Κώστας Κρυστάλλης, Το Ηλιοβασίλεμα (απόσπασμα), Ο Τραγουδιστής του Χωριού και της Στάνης, 1893
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΑ
Ποιες συμβουλές έδινε ο Νίκος Γκάτσος στον Μάνο Χατζηδάκι
Οι τέσσερις κύριοι κανόνες της μεθόδου του Καρτέσιου
Η ξύλινη σκάλα και το Πάσχα των Ελλήνων του Γιώργου Θέμελη
Όσκαρ Ουάιλντ: Εκεί που γίνονται όλες οι αμαρτίες του κόσμου
Ανρί Μπεργκσόν: Τα μαθηματικά μας βοηθούν να προσλάβουμε λογικά τον κόσμο
Μια βόλτα στον Κήπο του Επίκουρου, παρέα με τον Ανατόλ Φρανς
Άννα Συνοδινού, η ηθοποιός που έσκαβε βαθιά στα κείμενα της αρχαίας τραγωδίας
Ίρβιν Γιάλομ: Τα υλικά αγαθά είναι απατηλά
Χάνα Άρεντ: Με ένα λαό που δεν πιστεύει τίποτα, μπορείς να κάνεις ό,τι θέλεις
Στέφαν Τσβάιχ, ο πιο πολυδιαβασμένος συγγραφέας του Μεσοπολέμου γράφει για τον Κόσμο του Χθες
δεν βρέθηκαν σχόλια επισκεπτών...