Βρέθηκα στο κρεβάτι ενός νοσοκομείου των Ιωαννίνων, με όλες τις επιστημονικές ενδείξεις ότι δεν πρόκειται να ξανασηκωθώ, εξαιτίας του τύφου, ο οποίος πριν την ανακάλυψη των αντιβιοτικών δεν είχε άλλη σωτηρία από την αντοχή του οργανισμού σου.
Έπρεπε να υπομένεις, ακίνητος υποχρεωτικά, με πάγο στην κοιλιά και μερικά κουταλάκια γάλα ή πορτοκαλόζουμο για τροφή, όλες τις ατέλειωτες μέρες που βαστούσε ο πυρετός, σαράντα ακατέβατα. Και ο Θεός βοηθός.
Έτυχε να περάσω τη μεγάλη κρίση τις μέρες που άρχισε η επίθεση των Γερμανών.
Το κρεβάτι μου βρισκόταν πλάι στο παράθυρο και κάθε φορά που σήμαινε συναγερμός, όλοι οι άρρωστοι (το νοσοκομείο ήταν παθολογικό και δεν είχε τραυματίες) μαζί με τις νοσοκόμες και τους γιατρούς τρεχοκοπούσανε στα καταφύγια.
Πριν φύγουν από το θάλαμο μου άνοιγαν τα τζάμια, μήπως και σπάσουν και με χτυπήσουν τα θραύσματα.
Κι απόμεινα έτσι ολομόναχος μέσα στον άδειο θάλαμο, που μου φαινόταν ξαφνικά ότι μεγάλωνε, γινότανε απέραντος, με τα ξέστρωτα κρεβάτια, τα κουβαριασμένα σεντόνια, τα σακίδια, μια σταματημένη απότομα ζωή, ένα είδος Πομπηίας του κλειστού χώρου, απ' όπου αναδυόμουν και επέπλεα μετέωρος, βουτηγμένος μέσα σε μια παράξενη ηρεμία.
Ώσπου σε λίγο άρχισαν οι εκρήξεις, που ολοένα πλήθαιναν και πλησίαζαν.
Αυτό πια, δεν ήταν πόλεμος, ήταν μια μονομαχία.
Δεν υπήρχαν στρατεύματα, όπλα, υπηρεσίες, επιτελεία.
Τίποτε.
Μονάχα το αόρατο εκείνο τέρας που μπουμπούνιζε από ψηλά.
Κι εγώ ασάλευτος, με την πληγιασμένη ράχη, και το κομμάτι τ' ουρανού απ' τ' ανοιχτό παράθυρο.
Ένα αίσθημα που δεν είχα δοκιμάσει ποτέ όσο ήμουν τριγυρισμένος από τους στρατιώτες μου αναπηδούσε τώρα μέσα μου, πολλαπλασιαζότανε, με χίλιες φωνές μου έκρενε: «πρέπει, πρέπει, πρέπει να ζήσεις, να νικήσεις, να τα βγάλεις πέρα».
Θα 'ναι φαίνεται, στη μοναξιά και στον άνισο αγώνα που ξυπνάει όλος ο άντρας. Και ο ποιητής.
Η ιδέα ενός βιβλίου με κρατούσε- όπως άλλους ένα εικόνισμα.
Το έβλεπα, το φυλλομετρούσα, τα ποιήματα που δεν είχα γράψει και που θα ήθελα να είχα γράψει, γεμίζανε με το εξωτερικό τους σχήμα τις σελίδες του.
Δεν απόμενε παρά να τα «γεμίσω» όπως γεμίζεις μια σειρά από άδεια ποτήρια, και αμέσως τί δύναμη, τί ελευθερία, τί αψηφισιά στις βόμβες και στο θάνατο...
Γάντζωνα τα νύχια μου στο σεντόνι. Παραληρούσα.
Τη συνείδησή μου την ξαναβρήκα μια νύχτα που ήρθανε να με πάρουν για να με πάνε στο διπλανό καμαράκι όπου απομονώνανε τους μελλοθανάτους.
Α, όχι. Αυτό ποτέ. Μεμιάς η γλώσσα μου λύθηκε.
Βρήκα τη δύναμη να διαμαρτυρηθώ, ν' αρνηθώ, να φωνάξω.
Την άλλη μέρα, όταν είδα να με πλησιάζει ένας παπάς με το δισκοπότηρο στο χέρι, μόνο που δε γάβγισα.
Το 'βαλε στα πόδια και οι άλλοι άρρωστοι γελούσανε.
Όμως εγώ δε βάσταξα κι έβαλα τα κλάματα.
Οι γιατροί μαζευτήκανε γύρω μου, κάτι είπανε μεταξύ τους, και στο τέλος ένας απ' αυτούς μου έκανε μια ένεση.
Βυθίστηκα στον ύπνο για ώρες πολλές. Και την άλλη μέρα - κάτι απίστευτο - ξύπνησα σχεδόν απύρετος.
Είχε περάσει η μεγάλη κρίση.
Το βιβλίο που ονειρευόμουν θα μπορούσε ίσως να γίνει.
Και τώρα βέβαια που γράφω, ύστερα από τόσα χρόνια, το ιδανικό αυτό βιβλίο δεν έγινε.
Αλλά τί σημαίνει; Η ελπίδα του με κράτησε στη ζωή, και τότε που δεν ήξερα, και τώρα που κατάλαβα ότι τα ιδανικά βιβλία δε γίνονται ποτέ.
*****
Οδυσσέας Ελύτης- Γιάννης Μαρκόπουλος: Ήλιος ο πρώτος!
Ένας Μεγάλος ποιητής έφυγε 18 Μαρτίου 1996, ό Οδυσσέας Ελύτης.
Ένας σπουδαίος συνθέτης γεννήθηκε 18 Μαρτίου 1939, ο Γιάννης Μαρκόπουλος.
Υπήρξε από τους κορυφαίους σύγχρονους Έλληνες συνθέτες. Το 1967 με την δικτατορία έφυγε στο Λονδίνο, από όπου επέστρεψε το 1969.
Με αναφορά στην παραδοσιακή μουσική της Κρήτης αναβίωσε τα ριζίτικα και δημιούργησε συνθέσεις παγκόσμιας απήχησης.
Για το τραγούδι «Ζαβαρακατρανέμια» που φέρει την υπογραφή του είχε αποκαλύψει τι σημαίνουν οι ακατανόητοι στίχοι:
«αλληλούια» = αλληλουχία
«ζάβαρα» = λάβαρα
«κάτρα» = μαύρα
«νάμα» = βάπτισμα
«λάμα» = το μαχαίρι
«νέμια» = Ανέμισαν,
«ίλεος» = Έλεος.
Δηλαδή: Ζάβαρα κάτρα νέμια = Λάβαρα Μαύρα Ανέμισαν
Ίλεος Ίλεος = Έλεος, Έλεος.
Λάμα Λάμα Νάμα Νάμα Νέμια = Το μαχαίρι, το μαχαίρι μάνα μάνα Ανέμισαν
Μια ευτυχής συγκυρία ήταν η συνεργασία του Ελύτη με το Μαρκόπουλο σ' ένα ξεχωριστό μουσικό έργο, δύο κορυφαίων!
Ό δίσκος του Γιάννη Μαρκόπουλου, με μελοποιημένη ποίηση του Οδυσσέα Ελύτη.
Αναφέρομαι βεβαίως στο μουσικό έργο «Ήλιος ο Πρώτος», που κυκλοφόρησε από τη Philips το 1969, με μελοποιημένα ποιήματα του Ελύτη από τη συλλογή «Ήλιος ο Πρώτος» που εκδόθηκε τον Νοέμβριο του 1943
Με τον Οδυσσέα Ελύτη μας χωρίζει μια γενιά. Ο «Ήλιος ο Πρώτος» (1943) - ένα ποίημα για το δύσκολο καιρό – ανήκει στη γενιά μου.
Άρχισα να γράφω τη μουσική πάνω σ’ ολόκληρο το ποίημα το 1966, στην Αθήνα. Τελείωσα το 1969 στο Λονδίνο. Η επιλογή και η ευθύνη με οδήγησαν να γράψω τρεις φορές το έργο απ’ την αρχή.
Ηχογραφήθηκε στην Αθήνα γιατί μόνο εδώ μπορούσα να χρησιμοποιήσω τα μουσικά όργανα (σαντούρι, λαούτο, λαούτο, μπαγλαμάς), που τα χρώματά τους νόμιζα πως θα αποδώσουν αυτήν τη νωπογραφία.
Χρησιμοποίησα τραγουδιστές, πεζή φωνή και χορωδία γιατί έτσι μόνο νομίζω, απαντούσα στις απαιτήσεις του ποιήματος.
Το μεταφυσικό στοιχείο που κρύβει ο λόγος του Ελύτη το πέρασα στην ομάδα φωνών και κράτησα για τους τραγουδιστές την προσωπική κραυγή, την αγωνία, τον αγώνα και την ελπίδα.
Δεν έκανα «λαϊκή μουσική» όπως και ο Ελύτης δεν κάνει «λαϊκή ποίηση».
Οι νέες φωνές της Μαρίας Δημητριάδη και του Σταύρου Πασπαράκη και η ώριμη φωνή του Γιάννη Φέρτη με βοήθησαν να βρω ένα μέτρο στο ύφος.
Το έργο το νιώθω σαν ένα χρέος στη γενιά του Ελύτη, στη δική μου γενιά και σ’ εκείνη που έρχεται να δώσει τη μάχη της στο δύσκολο καιρό…
Γιάννης Μαρκόπουλος, 1969
(Το σημείωμα στο οπισθόφυλλο του δίσκου)
*****
Ελύτης: Ασυμφωνία πνεύματος και ηγεσίας
Οδυσσέας Ελύτης (2 Νοεμβρίου 1911 - 18 Μαρτίου 1996) «Τι φταίει για την κακοδαιμονία της ελληνικής ζωής;», συνεντευξη στο Ρένο Ηρ. Απστολίδη (15/07/1958)
-Ζητεῖται ἡ γνώμη σας, κύριε Ἐλύτη, ἡ ἐντελῶς ἀνεπιφύλακτη καί ἀδέσμευτη, ἐπάνω σέ ὅ,τι θεωρεῖτε ὡς τήν πιό κεφαλαιώδη κακοδαιμονία τοῦ τόπου. Ἀπό τί κυρίως πάσχουμε καί τί πρωτίστως μᾶς λείπει; Ποιά θά ὀνομάζατε «πρώτη μάστιγα» τῆς νεοελληνικῆς ζωῆς;
– Ἀπό τί πάσχουμε κυρίως; Θά σᾶς τό πῶ ἀμέσως: ἀπό μιά μόνιμο, πλήρη, καί κακοήθη ἀσυμφωνία μεταξύ τοῦ πνεύματος τῆς ἑκάστοτε ἡγεσίας μας καί τοῦ “ἤθους” πού χαρακτηρίζει τόν βαθύτερο ψυχικό πολιτισμό τοῦ ἑλληνικοῦ λαοῦ στό σύνολο του!
– Ἄ! Ἀρχίσαμε!… Μόνιμος, πλήρης καί κακοήθης ἀσυμφωνία!…
– Βεβαίως! Ἀλλ᾿ ἀφῆστε με νά συνεχίσω. Αὐτή ἡ ασυμφωνία δέν εἶναι μιά συγκεκριμένη κακοδαιμονία, εἶναι, ὃμως, μιά αἰτία πού ἐξηγεῖ ὃλες τίς κακοδαιμονίες, μικρές καί μεγάλες, τοῦ τόπου αὐτοῦ. Ἀπό τήν ἡμέρα πού ἔγινε ἡ Ἑλλάδα κράτος ἕως σήμερα, οἱ πολιτικές πράξεις, θά ἔλεγε κανένας, ὅτι σχεδιάζονται καί ἐκτελοῦνται ἐρήμην τῶν ἀντιλήψεων γιά τή ζωή, καί γενικότερα τῶν ἰδανικῶν πού εἶχε διαμορφώσει ὁ Ἑλληνισμός μέσα στήν ὑγιή κοινοτική τοῦ ὀργάνωση καί στήν παράδοση τῶν μεγάλων ἀγώνων γιά τήν άνεξαρτησία του. Ἡ φωνή τοῦ Μακρυγιάννη δέν ἔχει χάσει, οὔτε σήμερα ἀκόμη, τήν ἐπικαιρότητά της.
»Σημειῶστε ὅτι δέν βλέπω τό πρόβλημα ἀπό τήν ἀποκλειστική κοινωνική του πλευρά, οὔτε κάνω δημοκοπία…».
https://www.poiein.gr/2012/12/16/%CE%B5%CE%BB%CF%85%CF%84%CE%B7%CF%82/
*****
Μια αμφιλεγόμενη φήμη για τον Ελύτη και τον Ρίτσο
Το 1979, όταν το όνομα του Ελύτη βρέθηκε στη λίστα υποψηφίων για το Νόμπελ Λογοτεχνίας, η Σουηδική Ακαδημία σκεφτόταν το ενδεχόμενο να δώσει το βραβείο από κοινού σε εκείνον και στον Γιάννη Ρίτσο. Ωστόσο, οι δύο ποιητές, αν και συνδέονταν από βαθιά φιλία και εκτίμηση, αρνήθηκαν να το μοιραστούν. Για τον Ελύτη, η τέχνη και η προσωπική δημιουργία ήταν κάτι βαθιά προσωπικό και ξεχωριστό. Το ίδιο πίστευε και ο Ρίτσος, και η ιδέα του να μοιραστούν αυτόν τον ανώτερο λογοτεχνικό τίτλο φαινόταν αταίριαστη και για τους δύο.
Σύμφωνα με την επίσημη ανακοίνωση, ο Ελύτης κατάφερε να κερδίσει το βραβείο «για την ποίηση του, που με φόντο την ελληνική παράδοση, με αισθηματοποιημένη δύναμη και πνευματική οξύνοια ζωντανεύει τον αγώνα του σύγχρονου ανθρώπου για ελευθερία και δημιουργία». «Από τη Βρετανίδα Ντόρις Λέσσινγκ, τον Γκράχαμ Γκρην, τον Τούρκο Γιοσάρ Κεμάλ που ήταν από τους επικρατέστερους υποψηφίους, η Σουηδική Ακαδημία προτίμησε τον Οδυσσέα Ελύτη, παρόλο που το έργο του είναι αμετάφραστο στα σουηδικά» έγραψε η Associated Press.
Όταν τελικά το βραβείο κέρδισε ο Ελύτης, ο Ρίτσος δήλωσε: «Η απονομή του βραβείου Νόμπελ στον μεγάλο μας Έλληνα ποιητή Οδυσσέα Ελύτη δεν είναι μία τιμή προς τον Ελύτη, αλλά μία τιμή προς το ίδιο το Νόμπελ.
Όσο για τον Ελύτη, είπε αναφερόμενος στους επικριτές του (που ήταν μάλλον περισσότερο φαν του Ρίτσου): «Αιώνες τώρα φωνάζω Ελληνικά κι ούτε που μου αποκρίνεται κανένας».
In.gr
Η απάντηση της Έρης Ρίτσου, έρχεται κατηγορηματικά να διαψεύσει το γεγονός
"Επειδή το βλέπω να γράφεται ξανά και ξανά πως το 1978 είχε προταθεί στον Ρίτσο και στον Ελύτη να μοιραστούν το Νόμπελ και αρνήθηκαν και οι δύο, έχω να πω πως σε ό,τι με αφορά δεν υπάρχει ίχνος αλήθειας σε αυτό.
Κατ’ αρχάς το Νόμπελ δόθηκε στον Ελύτη το 1978. Ο Ρίτσος πέθανε το 1990 και ο Ελύτης το 1996. Από το 1978 μέχρι το 1990 ή ακόμα και το 1996, γιατί ο έχων την πληροφορία δεν την κοινοποιούσε αλλά περίμενε να πεθάνουν και οι δύο ποιητές για να αναφέρει την “άρνησή” τους;
Για τον Ελύτη δεν ξέρω να πω, μπορεί να μιλήσει εάν θέλει η κυρία Ιουλίτα Ηλιοπούλου.
Θα πω όμως για τον Ρίτσο.
Δεν υπάρχει ούτε μία περίπτωση στο εκατομμύριο να του έγινε τέτοια πρόταση και να αρνήθηκε.
Πρώτον γιατί εκτιμούσε τον Ελύτη ως ποιητή, και τόσο το τηλεφώνημα που έκανε στον Ελύτη όταν έγινε γνωστή η βράβευση, όσο η δήλωσή του “Η απονομή του βραβείου Νόμπελ στον μεγάλο μας Έλληνα ποιητή Οδυσσέα Ελύτη δεν είναι μία τιμή προς τον Ελύτη, αλλά μία τιμή προς το ίδιο το Νόμπελ.” όταν ο ο Ελύτης πήρε το Νόμπελ, καθώς επίσης και η συμμετοχή του στις τιμητικές εκδηλώσεις που έγιναν στην Αθήνα (υπάρχει η γνωστή φωτογραφία με Ελύτη, Ρίτσο, Θεοδωράκη, Κατράκη), δείχνουν καθαρά την εκτίμησή του αυτή.
Δεύτερον γιατί ήταν άρχοντας και μια τέτοια άρνηση θα έδειχνε μικρότητα. Εδώ δεν είχε αντίρρηση να μοιραστεί το Α’ Κρατικό Βραβείο Ποίησης το 1956 με τον Άρη Δικταίο και θα είχε αντίρρηση να μοιραστεί το Νόμπελ με τον Ελύτη!
Τρίτον γιατί ήταν εξαιρετικά περήφανος άνθρωπος, που δεν θα ανεχόταν να υπάρχει έστω και μια υπόνοια μικρότητας σε ό,τι αφορούσε τις ενέργειές του.
Τέταρτον γιατί δεν υπάρχει ούτε ένα μέλος της οικογένειάς μας, ούτε ένας φίλος του, ούτε ένας γνωστός του που να έχει ακούσει κάτι τέτοιο και θεωρώ πραγματικά απίθανο να του είχε γίνει μια τέτοια πρόταση, να την είχε αρνηθεί, και να μην το είχε κουβεντιάσει με τη μητέρα μου ή με μένα ή με τους στενούς του φίλους ή με τους εκδότες του. Μια τέτοια πληροφόρηση δεν είναι προσωπικό μυστικό που το παίρνεις στον τάφο μαζί σου, όταν μάλιστα έχει γίνει “επισήμως” η πρόταση και άρα είναι ευρέως γνωστή. Προφανώς όμως τέτοια πρόταση δεν έγινε και για τούτο δεν ήταν και “ευρέως γνωστή”.
Αναδημοσίευση από τον τοίχο της Ερης Ρίτσου, κόρης του ποιητή Γιάννη Ρίτσου
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
Μια κοινωνία που εκδικείται δεν γίνεται πιο δίκαιη, γίνεται πιο πρωτόγονη
Η μεγάλη συμβολή του Θαλή του Μιλήσιου στα μαθηματικά και τον Πολιτισμό
Ο Τόμας Στερνς Έλιοτ γράφει για την ενότητα του Ευρωπαϊκού Πολιτισμού
Άντον Τσέχωφ, «Ένας αριθμός»
Η «Αξία της Ζωής» της Τζέιν Άντερσον, μια παράσταση που δεν πρέπει να χάσετε
Πολ Ελυάρ, η άσβεστη φλόγα της ελπίδας
Η μέθοδος Μπροντέλ: Διαβάζοντας αλλιώς την Ιστορία
Το Bolero του Ραβέλ έγινε 96 ετών- Δείτε τη μαγευτική Πλισέτσκαγια να το χορεύει (video)
Ο Ιωάννης Συκουτρής γράφει για το νόημα της ζωής
Ο Τάκης Παπατσώνης μπροστά σε ένα άσπρο, ελληνικό ερημοκκλήσι
δεν βρέθηκαν σχόλια επισκεπτών...